Boomcirkel 2022

Boomcirkel 2022 a ©BirgitSpeulman (verkocht)

Boomcirkel 2022 is een nieuwe serie op basis van de boomcirkel.

Iedere keer als ik een omgewaaide boom zie waarvan het wortelstelsel omhoog gekanteld in de lucht overeind staat, verbaas ik me weer over de structuur. Die is zo anders dan die van de takken om de stam. Kronkeliger, flexibeler. Wortels hebben hun weg niet door lucht maar door aarde gezocht, met meer weerstand. Ze moesten langs andere boomwortels, stenen en verschillende grondlagen. Zo’n kring met wortels is natuurlijk ondergronds veel groter: de wortels zijn afgebroken.

Sinds we een grote eik in de tuin hebben, volg ik de groei van die boom. Toen we hier kwamen wonen zat er een stoeptegel muurvast gegroeid tussen de wortels. Er stak nog een kwart naar buiten. Nu, na veertien jaar, is daar niets meer van te zien. De eik is aan één kant bemost als een groene bontjas, waarin boomkruipertjes zoeken naar voedsel. In de brede kroon leven ontelbare diertjes. Eronder zoeken wij koelte als het heet is, we schuilen er als het regent en ’s winters is het er zachter dan buiten de boomcirkel, ook al zijn de takken dan kaal. Ik vermoed dat het mycelium van de vele paddenstoelen ervoor zorgt dat de boom weinig last heeft van droogte. Ieder jaar regent het eikels tot waar de uiterste takken komen.

Bovenstaande twee versies uit de serie Boomcirkel 2022 zijn geëxposeerd in de groepstentoonstelling DRUK in Kunstlokaal №8, van 1 t/m 16 oktober 2022. De tentoonstelling DRUK vond plaats in het kader van de landelijke grafiektriënnale Grafiek2022.

Mede-exposanten: Katharina Fischborn • Jurjen Ravenhorst • Jan Willem Maris • Birgit Speulman • Esther van Dijk • Monique Kwist • Marco Arwert • Wilma Vissers • Ludo de Kort • Carrie Meijer • Tanja Isbarn

Boomcirkel

Een fascinerende wereld

De eerste serie over de boomcirkel maakte ik in 2013 Sindsdien werk ik van tijd tot tijd verder aan het thema, Op Museo staan drie werken uit de serie 2019-2021, die uit 41 opgeslagen fases bestaat.

Boomcirkel, wortels en mycelium

De boom spreidt zijn takken niet alleen uit in de lucht, maar beslaat ook een cirkelvormige ruimte, de boomspiegel, op de grond. Bomen groeien grotendeels onzichtbaar ín de grond, waar hun wortels water en mineralen opnemen. Ze staan in wisselwerking met paddenstoelen, waarvan het mycelium verbindingen van boom tot boom legt. Onder de bomen zit de bodem vol leven. Een fascinerende wereld!

Digitale mixed-media

Vanwege deze complexiteit vraagt dit thema om een hybride manier van werken. Ik gebruik daarom fotografie in combinatie met teken-, druk- en collagetechnieken in de computer: mixed-media. Laag voor laag werk ik aan deze serie. Af en toe verberg ik dingen “onder de grond”, en soms breng ik kleur aan of licht ik een bepaalde laag uit, als in een röntgenfoto.

Building Dreams

Geconcentreerd in het proces 

Als ik werk, zit ik in een flow waarin ik alleen maar aan het maken ben. Gedachten verschijnen en verdwijnen, geconcentreerd in het proces. Net als tijdens dagdromen, kunnen weinig dingen me storen. Maar tegelijkertijd bouw ik beelden op met vormen en kleuren. Building Dreams.

Building Dreams, een selectie
Prints op Hahnemühle katoenpapier. In The Drawing Box zitten prints op papierformaat A5.

Over digitaal tekenen

Ik ben ooit begonnen met tekenen met de muis bij wijze van schetsen. Ik experimenteerde met de scanner, lijnstructuren en kleurcombinaties om mezelf te dwingen nieuwe vormen en oncomfortabel kleurgebruik te verkennen. Verf is duur en schilderijen zijn ruimteverslindend, digitaal werk is slechts bits en bytes. Het voordeel is dat je eindeloos dingen kunt veranderen zonder materiaal te verprutsen, dus durfde ik meer te doen.

De serie Building Dreams

Deze tekeningen uit een grillige serie van 35 zijn gemaakt door verticale en horizontale “verfstreken” te trekken in afzonderlijke lagen. De lagen krijgen verschillende kleuren. Deels worden ze uitgesneden en omhoog en omlaag verschoven en een paar millimeter naar rechts of links. Deels gumde ik ze uit of maakte ze transparant, zodat de onderliggende lagen doorschijnen. Daarna bewerkte ik de laagmodi. Door dat proces ontstaan allerlei toevalligheden: welke kleur komt tevoorschijn, welke wordt extra helder, welke is helemaal niet meer zichtbaar. Er treedt ook een “glitch” op wanneer de software de overvloeiing van kleuren en contrasten niet volledig onder controle heeft. Deze glitch levert soms zeer interessante effecten op. Alsof ik filters gebruik. Maar dat doe ik bijna nooit. Ik trek gewoon lijnen, selecteer delen, knip en plak, meng laagmodi.

Bouwen, vastleggen en kiezen

Elke opgeslagen handeling krijgt een code. Het eerste deel van de code is de startdatum. Het tweede deel is een letter als ik van modus verander of lagen herschik, of een cijfer als ik een nieuwe laag toevoeg en manipuleer. En wanneer ik een nieuwe reeks start binnen de hoofdreeks, afgeleid van een van de meest interessante beelden, volgt een tweede nummering na de eerste code en soms gebruik ik hoofdletters. Dus, de basistekening kreeg de code 09122019-0. Dit was slechts één laag met horizontale banen. 

Een van de tekeningen bijvoorbeeld heeft de code 09122019-0a6g. ‘0’ is gewoon de eerste tekening. ‘a’ is de tweede laag die ik geplakt heb en waarin ik verticale banen heb verschoven. ‘6’ is de zesde instantie van deze reeks met een nieuwe kleurlaag en ‘g’ is de zevende opgeslagen mix van lagen. De code stelt me in staat om achteraf de ‘genealogie’ van het maken te ontleden.

Van alle opgeslagen instanties springen er aan het eind maar een paar uit. Nadat ik gestopt ben, maak ik mijn (strenge) keuze en de meeste worden nooit afgedrukt.

Exposities

Building Dreams in The Drawing Box

The Drawing Box is een internationale discussiegroep van kunstenaars die geïnteresseerd zijn in tekenen. Het is ook een doos met vijf tekeningen op A5 formaat van ongeveer 70 kunstenaars die van expositie naar expositie reist over de hele wereld. Het idee is dat de makers van de tekeningen niet kunnen reizen vanwege Covid, maar de doos met tekeningen wel.

Vijf van mijn digitale tekeningen zijn hiervoor geselecteerd.

Mijn vijf ‘Building Dreams’ zijn kort te zien geweest in het atelier van Wilma Vissers temidden van heel veel , heel divers werk van allemaal geweldige kunstenaars, en nu onderweg naar Schotland en daarna verder de wereld over in The Drawing Box!

The Drawing Box

Analoog

Werk op papier

Duo-expositie in Kunstlokaal №8, 2 t/m 10 november 2019. Van mij zal werk op papier te zien zijn, Irma Horstman maakt een installatie van 3D-pen objecten.

Na alle drukte van de afgelopen maanden in ons eigen Kunstlokaal №8 en essentie met 4+ in Zonnestraal ben ik nu volop aan het werk voor mijn eigen expositie.

Met het digitale werk van de laatste jaren zou ik best een tentoonstelling kunnen vullen, hoewel ik erg graag aan een nieuwe serie zou beginnen. Maar mijn (oude) Photoshop doet raar: ik kan de tekengereedschappen in de zijbalk plotseling niet meer gebruiken, want dan sluit het programma zomaar ineens af. Alleen het menu werkt nog goed. Wist niet dat zo’n stukje software aan slijtage onderhevig was… maar niet getreurd, er bestaat ook nog zoiets als papier en tekenmateriaal.

Maar zijn het tekeningen?

Het Kunstlokaal is leeg, dus ik heb nu alle ruimte om breeduit met analoge middelen te werken. Ik maak geen afbeeldingen van iets. Na een eerste idee: een kleur, een vorm, laat ik me leiden door het beeld dat groeit met elke beweging van mijn hand. Er ontstaan daardoor dingen die ik niet bedacht heb, maar wel gemaakt. Toch is het geen toeval. Ik zoek mijn weg, weet niet waar dit naartoe gaat, heb desondanks een stevig idee van wat ik wil. Ik teken, arceer, kras, smeer, veeg en scheur. Tegen elkaar, in elkaar, door elkaar. ‘Zwarter, deze vorm. Warmer. Niet zo dicht! Maak het losser, lichter.’ Ik ben geconcentreerd. Het moet kloppen. Ik werk organisch en vaak lijkt het resultaat ook op iets dat gegroeid is of door natuurlijke processen is ontstaan.

Materiaal

Ik werk op wit papier, met houtskool, grafiet, pigment, pastelkrijt en oliepastel. De houtskool heb ik zelf gemaakt, met takken van de hazelaar in de tuin. Vorig jaar gaf Lisanne Sloots een workshop in het Amstelpark. Dat was een middag vol vuur met houtskool als resultaat. Die hazelaar-houtskool is niet zo zwart, maar wel mooi zacht en fijn om mee te werken. De pigmenten zijn rode en gele oker, het blauw is pastelkrijt. Het materiaal gebruik ik op uiteenlopende manieren, ik houd van experimenteren en de tegenstelling tussen grof en fijn, hard en zacht.

Maar zijn het tekeningen? Tja, dat hangt ervan af.

Groei en structuur

Sketchy structures

Bij toeval kwam ik dit online tekengereedschap tegen. Met elke muisbeweging ontstaan vanzelf extra lijnen tussen de lijnen die je al hebt gemaakt, alsof het leeft: groei en structuur. Het lijkt een beetje alsof je tekent met dunne elastiekjes, waar aan getrokken wordt. Je kunt een aantal instellingen aanpassen, onder andere rechte of kromme lijnen en de dichtheid van de structuur. Je kunt, net zoals met bijna elk tekengereedschap, na enige oefening tekenen wat je maar wilt: gebouwen, gezichten, landschappen. Maar het is vooral ook heel leuk om er zomaar wat mee te spelen.

Serie A

Deze vorm ging enigszins in tegen de structuur die ‘vanzelf’ ontstaat in het programma. Een leuke uitdaging. De tekening heb ik bewaard en zoals ik vaak doe, ben ik ermee verder gegaan door kleur, transparantie en andere structuren toe te voegen en de samengevoegde lagen weer te bewerken. De ‘steen met gat’ is een mooi symbool.

groei, eerste fase
6 uit een serie van 21

Serie B: groei

Groeisel B6
1 uit een serie van 16

Na de ‘steen’ te hebben getekend, ontdekte ik dat het ’tekenpapier’ veel groter was en ben ik de vorm verder gaan uitbreiden. Ook deze tekening heb ik verder bewerkt. Maar ik vind de vorm achteraf niet zo geslaagd als eindproduct.

Serie C: groei en structuur

Nadat ik de tekening weer verder had uitgebreid, ontstond in de derde groeifase de laatste reeks vanuit de ‘steen’. De steen wordt een organisme. En de beelden gaan steeds meer op klassieke grafiek lijken.

derde en laatste fase
6 uit een serie van 46

Structuur

Daarna ben ik een heel nieuwe tekening begonnen, teruggrijpend op een eerste experiment met het programma. In deze serie heb ik me beperkt tot een organische rasterstructuur. Nog best lastig met die trekkende ‘elastiekjes’. En ook deze tekening is bewerkt met kleur. Verschillende lagen zijn over elkaar gelegd en verschoven.

structuur
4 uit een serie van 24

Focus

De serie is ontstaan uit twee verschillende digitale foto’s en een analoge tekening. Deze heb ik in de computer samengevoegd en bewerkt. Ik laat hier twee van de resultaten zien. Ik heb de serie focus genoemd, omdat tijdens het kijken en selecteren de concentratie heel belangrijk is. In de volgende stap heb ik uit deze grote prenten vierkante uitsnedes gemaakt. Terwijl ik zocht naar spannende beelden heb ik de compositie een hoofdrol gegeven. Het zijn kleine prentjes geworden, die niettemin een monumentale uitstraling hebben.